ޤަރުނުގެ އަގުނުކުރެވޭ ހިދުމަތްތެރިޔާ: އަލްއުސްތާޛު މައުމޫން އަބުދުލް ޤައްޔޫމް

ތައާރަފް
ހަމަކަށަވަރުން އިސްލާމްދީނަށް ގިނަގުނަ ހިދުމަތްތަކެއް ކުރައްވަމުން ގެންދަވާ އަދި ތިރީސް އަހަރު މިޤައުމުގައި ވެރިކަންކުޅަ ކާމިނީގެ އަބުލްގައްޔޫމުގެ މައުމޫން އަބުދުލް ގައްޔޫމުގެ ހަޔާތު ނާމާ އުގެނިގަތުމާއި ދެނެގަތުމީ ކޮންމެ ދިވެއްސަކުމެ ކޮންމެހެން ކުރާންޖެހޭނެ ކަމެކެވެ. އެހެނީ މިގައުމުގެ އާބާދީގެ ދެބައިކުޅައްބައި އުފަންވެފައިވަނީ މިމަނިކުފާނު އިސްލާމް ދީނަށާއި ޤައުމަށް ހިދުމަތްކުރައްވަނިކޮށެވެ. އެހެންކަމުން މިމަނިކުފާނު އުޅުއްވިގޮތާއި ކުޅަކަންތަކުގެ ވާހަކަތަށް އަބަދުމެ ހިތުގެ ދުރުމީއަށް އަރާންޖެހެވެ. މިޒަމާނުގައި އުޅޭ ބައެއްހިތްކޮށި މީހުންނާއި ބުއްދިވެރީން މިމަނިކުފާނަށް ބަދުބަހެއްބުނުމުގެ ކުރީން ނުވަތަ ތައުރީފެއްކުޅައުމުގެ ކުރީން މިމަނިކުފާނުގެ ހަޔާތު ނާމާ ދެނެގަންނާނެޖެހެއެވެ.

އަހަރެމެންގެ ރާއްޖެ ކިތަށްމެ ކުޑަނަމަވެސް އަހުރެމެންއަކީވެސް ވަކިބަހަކުން ވާހަކަދައްކާއުޅޭ ބައެކެވެ. ނަމަވެސް މިމަނިކުފާނުގެ ހަޔާތު ނާމާ ލިޔެވިގެންވަނީ އިގެރޭސިބަހުން "އަމޭން ފޯރ އޯލް އައިލެންޑް" މިނަމުންނެވެ. އެންމެންނަކީ ބޭރުބަސް ދަންނަ ބަޔަކީމުއެއްނޫންކަމުން ނިކަމެތި އަޅާ މިޤަސްތުކުޅައީ އަހުރެމެން ދިވެހީން މޮށިއުޅޭ ދިވެހިބަހުން މިމަނިކުފާނުގެ ހަޔާތު ނާމާ ލިޔުމަށެވެ. މިއަޅާ މިހަޔާތު ނާމާ ލިޔުމަށް މިބޭނުންކުރަނީ "އަމޭން ފޯރ އޯލް އައިލެންޑް" ފޮތާއި، ޖުމުހޫރީ ތިރީސް މިފޮތާއި، ރައީސް ނަޝީދުގެ ދަގަނޑު ދަހަނާ ފޮތާއި، މައުމޫނުގެ ރަހުމަތް ތެރިންނާއި، ދިވެހިރައްޔިތުންގެ ބަސްދީގަތުން ތަކާއި އަދި ނިކަމެތި އަޅާއަށް މައުމޫނުގެ ވެރިކަމުގައި ފެނިފައިހުރި ކަންތަކުގެ ވާހަކައެވެ. މާތުރަ، އަސްލަކީ އަހުރެންގެ ހަޔާތުގައި އަހުރެންއަށް ފެނުނު ކަންމަމާއި ފެންނަމުންދާ ކަންކަމުގެ ވާހަކައެވެ. ނިކަމެތިއަޅާ މިދުނިޔެއަށް ފުރަތަމަ ނޭވާލި ހިދުވެސް އަދި މިއަޅާގެ ދަރިފުޅު ފުރަތަމަ ދުނިޔެއަށް ނޭވާލި ހިނދުވެސް މިގައުމުގައި ވެރިކަން ކުރަމުން ގެންދިޔައީ މިމަނިކުފާނުއެވެ. އެބަހީ މައުމޫނު އަބުދުލް ގައްޔޫމް އެވެ. ފަހެ އިސްވެދެންނެވުނު ފޮތަކުން ބޭރުބަހެއްލިޔަނީނަމަ ޔަގޫލުލް މުތަރުޖިމް ނުވަތަ ގާލަލް މުތަރުޖިމްމިހެން ލިޔާހުށީމެވެ.

ނިކަމެތިއަޅާ މިހަޔާތު ނާމާ ބައިކުރާހުށީ ތިންބަޔަކަށެވެ. ފުރަތަމަބައީ އެމަނިކުފާނުގެ ކާފާފުޅުން ފެށިގެން ތުއްޕުޅުއިރުގެ ވާހަކަޔާއި ތައުލީމު ހާސިލް ކުރައްވަން ކުރެވި ބުރަ މަސައްކަތުގެ ވާހަކައެވެ. ދެވަނަ ބައިގައި ލިޔާހުށީ މިމަނިކުފާނު ކިޔަވާވިދާޅުވެގެން އެބުރި ގައުމަށް ވަޑައިގެން ދުވަހުންފެށިގެން ގައުމުގެ ވަލިއްޔުލްއަމުރު (ވެރިކަމާއި) ހަވާލުވެލެއްވި ހިސާބަށެވެ. ތިންވަނަ ބައިގައި ލިޔާހުށީ މިމަނިކުފާނު އިސްލާމް ދީނަށްކޮއްދެއްވި މަސައްކަތްތަކުގެ ވާހަކައިގެ އިތުރުން މިހާރުގެ ދިރިއުޅުއްވުމުގެ ވާހަކައެވެ.

ނަސަބުފުޅާއި ތުއްޕުޅު ދުވަސްވަރު 

އަބުލްގައްޔޫމުގެ މައުމޫން އަބުދުލް ގައްޔޫމުގެ ހަޔާތު ނާމާ އުގެނިގަތުމާއި ދެނެގަތުމީ ކޮންމެ ދިވެއްސަކުމެ ކޮންމެހެން ކުރާންޖެހޭނެ ކަމެކެވެ. އެހެނީ މިގައުމުގެ އާބާދީގެ ދެބައިކުޅައްބައި އުފަންވެފައިވަނީ މިމަނިކުފާނުގެ ދީނަށާއި ޤައުމަށް ހިދުމަތްކުރައްވަނިކޮށެވެ. އެހެންކަމުން މިމަނިކުފާނު އުޅުއްވިގޮތާއި ކުޅަކަންތަކުގެ ވާހަކަތަށް އަބަދުމެ ހިތުގެ ދުރުމީއަށް އަރާންޖެހެވެ. މިޒަމާނުގައި އުޅޭ ބައެއްހިތްކޮށި މީހުންނާއި ބުއްދިވެރީން މިމަނިކުފާނަށް ބަދުބަހެއްބުނުމުގެ ކުރީން ނުވަތަ ތައުރީފެއްކުޅައުމުގެ ކުރީން މިމަނިކުފާނުގެ ހަޔާތު ނާމާ ދެނެގަންނާނެޖެހެއެވެ.

ޢަބްދުﷲ މައުމޫން ޚައިރީ ގެ ބައްޕާ ފުޅަކީ އިބުރާހިމް މާފަތްތަކުރުފާނުގެ އައްޝައިޙު އަބްދުލް ޤައްޔޫމް (ކާމިނީގޭ ދޮންސީދި) އެވެ. އަދި މަންމާ ފުޅަކީ ޚަދީޖާ މޫސާ އެވެ. ކާމިނީގޭ ދޮންސީދި އަށްބޭފުޅުންނާ ކާވެނި ބައްލަވައިގަތެވެ. މިގޮތުން މައުމޫނު އާއި އެއްބަފާ ފަންސަވީސް ބޭފުޅުން ތިބަވައެވެ. މައުމޫނުއަކީ އާއިލާގެ ދިހަވަނަ ބޭފުޅާއެވެ. އުމުރުން ދިހަ އަހަރުފުޅުގައި ސަރުކާރުގެ ހަރަދުގައި މިސުރުގެ ކެއިރޯއަށް ކިޔަވާވިދާޅުވާން ދިއުމުގެ ފުރުސަތު މައުމޫނަށް ލިބިލެއްވިއެވެ. ދިހަ އަހަރުފުޅުގައި ރާއްޖެއިން ފުރާގެން ކޮޅުބަށް ވަޑައިގެންނެވިއެވެ. ކޮޅުބަށް ވަޑައިގެންނެވީ މިރާއްޖޭގެ އަތޮޅުތަކުގައި އުޅުއްވާބޭފުޅުން ގައުމުން ބޭރަށް ފުރާންވެއްޖެނަމަ މާލެ ނުވަތަ އައްޑޫގަމަށް ދާފަދައިންނެވެ. އޭރު އެޒަމާނުގައި ރާއްޖޭގައި އެއަރޕޯޓެއް ނެތަތީވެ ވައިގެމަގުން ދަތުރުކުރުމަށް ދިވެހީން އިހުތިޔާރުކުޅަ މަގީ ކޮޅުބުމަގެވެ. ނަމަވެސް އޭރު އަރަބީންނާއި އިސްރާއީލާއި ދެމެދު ކުރެވެމުންދިޔަ ހަގުރާމައާއިހުރެ ކޮޅުބުގައި ދެއަހަރު މަޑުކުރާންޖެހުނެވެ. މިސްރު ގެ ކެއިރޯ ގައި ތަޢުލީމު ހާސިލް ކުރައްވަން އުޅުއްވި ދުވަސްވަރު މަންމާފުޅު އަވަހާރަވެއްޖެއެވެ. ބައްޕާފުޅު އަވަހާރަ ވީ އޮނަވިހިސަތޭކަ ބަޔާހި ވަނަ އަހަރުގައި އުމުރުފުޅުން ސަތާހި އަހަރުފުޅުގައި ދަރިކަލުން މައުމޫނުގެ ވެރިކަމުގެ ފުރަތަމަދައުރު ދެކިލެއްވުމުގެ ނަސީބުލިބިލެއްވުމަށް ފަހުގައެވެ. މާތްﷲ މިދެކަބަލުންނަށް ރަހުމަތް ލައްވާށިއެވެ.

ބަޔާނެއް: "ޢަބްދުﷲ މައުމޫން ޚައިރީ" އަކީ މިހާރުގެ ނަމުންނަމަ "މައުމޫން އަބުދުލް ޤައްޔޫމު"ގެ އަސްލުނަންފުޅެވެ. ނަންފުޅު ބަދަލުވި ގޮތާއި މެދު ހިލާފުތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ. އޭގެތެރެއިން ދެގޮތް ލިޔާހުށީމެވެ.

1. ޢަބްދުﷲ މައުމޫން ޚައިރީ ގެ ނަންފުޅު މައުމޫން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމަށް ބަދަލުވި ކަމަށް މަޢުލޫމާތު ލިބިފައިވަނީ އެ މަނިކުފާނު ތަޢުލީމު ޙާޞިލުކުރެއްވުމަށް ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ވަޑައިގަތުމަށް ޕާސްޕޯޓް ހެއްދެވުމުގައި އިސްވެ އުޅުއްވި ބޭފުޅަކަށް އެރި އޮޅުމެއްގެ ސަބަބުންނެވެ. ޢާއްމުކޮށް ކިޔައި އުޅުނީ "މައުމޫން" ކަމަށް ވުމުން ފުރިހަމަ ނަންފުޅު ފޯމުގައި ލިޔުނު މީހަކު "މައުމޫން" މި ނަންފުޅާ ގުޅުވައިގެން ބައްޕާފުޅުގެ ނަންފުޅު އިތުރުކުރައްވައި "މައުމޫން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމް"ގެ ގޮތުގައި ޕާސްޕޯޓް ހެއްދެވީއެވެ.

2. މައުމޫނަކީ ތުއްޕުޅުއިރުވެސް އެހެންމީހުންނާ ތަފާތު އަމިއްލަގޮތްތަކެއް ގެންޅުއްވި ބޭފުޅެއްކަމުން "ޢަބްދުﷲ މައުމޫން ޚައިރީ" މިނަންފުޅު މިސްރުގައި ކިޔަވާވިދާޅުވި ދުވަސްވަރު އަމިއްލަފުޅަށް ބަދަލުކުރެއްވިއެވެ. މިއަދާއި ޖެހެންދެންވެސް "ޢަބްދުﷲ މައުމޫން ޚައިރީ" މިނަންފުޅު "މައުމޫން އަބުދުލް ޤައްޔޫމު"ގެނަމަށް އުފަންދުވަހުގެ ސެޓްފިކެޓަކުންވެސް، ނެޝަނަލް ރެޖިސްޓްރޭޝަންއިންވެސް ރަސްމީގޮތެއްގައި ބަދަލުކޮއްފައި ނުވެތެވެ. މައުމޫން އަބުދުލް ގައްޔޫމް ކިޔާކިޔާ ނަން ހަރުލީއެވެ. އަދި މައުމޫންގެ ކޮއްކޯފުޅުންތަށް އޭރުވެސް އަދި މިހާރުވެސް މައުމޫނާއި މުހާތަކުކޮށް އުޅުއްވަނީ "ތުއްތޮންބެ" ގެނަމުންނެވެ. ބުނެވޭގޮތުގައި މަޢުމޫންގެ ބައްޕާފުޅަށް ފުރަތަމަތިން ފިރިހެންދަރިކަލުން ލިބިލެއްވިއެވެ. އެތިންބޭފުޅުންވެސް ވަނީ ޅަފަތުގައި ނިޔާވެފައެވެ. އެހެންވެއެކަމާ ބައްޕާފުޅު ނަދުރެއް ބުނިކަމަށް ވެއެވެ. ބައްޕާފުޅު ބުނިނަދުރަކީ މީގެފަހުން އަހުރެންއަށް ލިބޭ ފިރިހެން ދަރިންގެ ނަމުގެ ކުރިއަށް "އަބުދުﷲ" ކިޔާފައި ނަންދޭނެކަމަށެވެ.

ތައުލީމީ ހަޔާތުގައި ފާހަގަކޮއްލެވޭ ފަތްފުއްތަށް 

މައުމޫނަށް ޤާހިރާއަށް ވަޑައިގެންނެވުނީ އުމުރުން ބާރަ އަހަރުފުޅުގައި، ނަވާސަތޭކަފަންސާސް ވަނައަހަރުގެ މާރިޗް މަހުގެހަވަނަދުވަހު ފަތިހު ހަތަރުގަޑި ތިރީހުގަ އެވެ. މައުމޫނުގެ މުޅި ޝަޚްޞިއްޔަތާއި، މިޒާޖު ބައްޓަންކުރެއްވުމުގެ މަރުކަޒެއްކަމުގައިވި ޤާހިރާއާ މެދު އެނާ އަށް ފުރަތަމަ ވެސް ވިސްނިވަޑައިގަތީ، އެ ރަށް ވަރަށް ފިނި ކަމަށެވެ. ކޮޅުނބުގެ ހޫނުކަމުގެ ތެރެއިން، މިޞްރުގެ ޤާހިރާގެ މާރިޗް މަހުގެ ފިނިކަމުގެ ތެރެއަށް ވަޑައިގަތުމުން އެކަންވީ ވަރަށް ބޮޑު ބަދަލަކަށެވެ. މައުމޫނު ވެސް އޭނާގެ އެކުވެރީންވެސް ތިއްބެވީ މިހާ ތަފާތު މޫސުމަކަށް ތައްޔާރުވެ ވަޑައިގެންނެއް ނޫނެވެ. އޭރު މައުމޫން ތުރުކުރައްވަނީ މުންޑުފުޅަކާއި ތުނި ގަމީހެވެ. މުންޑުތުރު ކުރައްވާގެން ހުރުމުގެ ސަބަބުން ވަރަށް ބޮޑަށް ފިނިބޮޑުވެ ހައިޕޮތޭމިޔާ ނުޖެހުނީކިރިޔާއެވެ. އޭރުވެސް މައުމޫނަކީ ވަރަށްވެސް ވިސްނުންތޫނު ކުއްޖެކެވެ. މީނާކުޅަކަމަކީ މިވާފިނިކަމާއިމެދު ފިކުރުކޮއްފައި މިކަމުން ސަލާމަތްވުމަށް ވަރަށް މޮޅު ބުއްދިއެއްކުޅައޫއެވެ. ހެދިވަޑާމަކީ ބޮޑު އަލިފާންގަޑެއްރޯކޮށް އޭގެކައިރީގައި އިށީދެތިބެ ހީ ފިލުވާގެންފޫއެވެ. ދެން ކުރިމަތިވެ ވަޑައިގަތް އަނެއް ހައިރާން ކަމަކީ، ކާ އެއްޗިއްސެވެ. މައުމޫނަށް ޤާހިރާގެ ކާއެއްޗެހި ވަރަށް ނުބައިފުޅެވެ. އެތައް އަހަރެއްގެ ފަހުން ވެސް އެ ހަނދާންތައް ކުރައްވަ އެވެ. '' ކާއެއްޗެހި ތައްޔާރު ކޮށްފައި ހުންނަނީ، އަޅުގަނޑުމެންނާ ގުޅޭގޮތަކަށް ނޫން. ފަހުން ފަހުން އެ ކެއުން އެންމެ ރަނގަޅު ވެއްޖެ. މިހާރުގެ މިޞްރުގެ ކެއުން އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް ކަމުދޭ. މިހާރު އެ އެއްޗެހި ވަރަށް މީރު'' އެވެ. އުމުރުން އެންމެ ސައުދައަހަރުގައި މައުމޫން ބައިސްކަލް ދުއްވާން ދަސްކޮއްފޫއެވެ.

މައުމޫންގެ ތަޢުލީމުގެ ބިންގާ އަޅުއްވައި ޅަފަތުގެ ތަޢުލީމު ޙާޞިލުކުރެއްވީ އެ މަނިކުފާނުގެ ޢިލްމުވެރި ބައްޕާފުޅުގެ އަރިހުންނެވެ. އެޔަށްފަހު މަދްރަސަތުމް ސަނިއްޔާއިން ތަޢުލީމު ޙާޞިލުކުރައްވަން އުޅުއްވުމަށްފަހު ސިލޯނަށް ވަޑައިގެން ކުޑަ ދުވަސްކޮޅަކު ކިޔަވައި ވިދާޅުވިއެވެ. އެޔަށްފަހު މިޞްރަށް ވަޑައިގެން އަލްޖާމިޢުލްއަޒްހަރުން މަތީ ތަޢުލީމު ޙާޞިލުކުރެއްވިއެވެ. އެ ޔުނިވަރސިޓީގެ [ކުއްލިއްޔަތުއްޝަރީޢާ ވަލްޤާނޫން] ގައި އިސްލާމީ ޝަރީޢާ އާއި ޤާނޫންގެ ރޮނގުން ފުރަތަމަ ޑިގްރީއާއި މާސްޓަރސް ޑިގްރީ ފުރިހަމަ ކުރެއްވި އެވެ. އަދި އެ ދާއިރާއިން ޕީއެޗްޑީ ޙާޞިލުކުރެއްވުމަށްޓަކައި ތީސިސް ލިޔުއްވާނެ ދާއިރާ ކަނޑައަޅުއްވައި ޕްލޭން ހައްދަވައި އެޕްލޭން ޔުނިވަރސިޓީއަށް ހުށަހެޅުއްވިއެވެ. މި ޕްލޭން އަޒުހަރުން ޤަބޫލުކުރައްވައި ޕީއެޗްޑީ ދަރިވަރެއްގެ ގޮތުގައި ރަޖިސްޓްރީކުރެއްވި އެވެ. ނަމަވެސް އިބުރާހިމް ނާސިރުގެ ސަރުކާރުން އިޒުރާއިލް ގައުމެއްގެ ގޮތުގައި ބަލައިގަނެ ސިޔާސީ ގުޅުން ގާއިމުކުރެއްވުމުން ދިވެހި ދަރިވަރުންނަށް މިސުރު ސަރުކާރުން ދެމުއައި މާލީއެހީތަށް ވަގުތުން ހުއްޓާލުމުގެ ސަބަބުން ޕީއެޗްޑީ ކުރިޔަށް ގެންދެވޭގޮތް ނުވިއެވެ. މިކަމާއި ރުޅިއަރާގެން ރައީސް ނާސިރަށް ވަރަށް ހޫނު ސިޓީފުޅެއް މައުމޫން ފޮނުއްވިއެވެ. މިސިޓީގެ ސަބަބުން މައުމޫން ގައުމަށް އެރުން މަނާކުރެވި ކަޅުލިސްޓަށް މައުމޫނުގެ ނަންފުޅު ރައީސް ނާސިރު ލައިފޫއެވެ. މިކަމާއިހުރެ ގައުމުން ބޭރުގައި ސައުވީސް އަހަރު އުޅުއްވަން ޖެހިވަޑައިގެންނެވިއެވެ.

ޒަވާޖީހަޔާތް 

ނަވާރަސަތޭކަ ފަސްދޮޅަސް ފަހެއްގައި ދިވެހި ސަރުކާރުން މިސުރަށް އަލަށް ކިޔަވަން ފޮނުވާ ކުދިންނަށް އެކައިނި ފްލައިޓުން ދަތުރުކުރަން ނުކެރޭތީ އެކުދިންބަލާ މައުމޫން ކޮޅުބަށް ވަޑައިގެންނެވުމަށް ސަރުކާރުން އެންގުމުން މައުމޫން ކޮޅުނބަށް ވަޑައިގެންނެވިއެވެ. މިވާހަކަ މިގޮތަށް ދެހާސްއަށްވަނައަހަރު ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި ރޭޑިއޯއިން ފޮނުވި ޕޮރޮގްރާމެއްގައި ކުރީގެ ސްޕޯޓްސް މިނިސްޓަރ ޑރ ޒާހިރު ހުސެއިން ވިދާޅުވެއެވެ. މައުމޫނު އާއި ނަސްރީނާ ފުރަތަމަ ބައްދަލުވީވެސް މިތަނުންނެވެ. ނަސްރީނާ އަކީވެސް ދިވެހިރާއްޖެ އިން މިސްރުގެ ކެއިރޯ އަށް ތައުލީމު ހާސިލް ކުރަން ދިޔަ ދަރިވަރެކެވެ. އޭރު އެކަމަނާގެ އުމުރުފުޅަކީ ފަނައަހަރުފުޅެވެ. އަދި މައުމޫނަށް ހަތާވީސް އަހަރުފުޅެވެ. އޭގެ ހަތަރު އަހަރުފަހުން ސާދަ ޖުލައި ނަވާރަސަތޭކަ ފަސްދޮޅަސް ނުވައެއްގައި މި ދެމީހުން މިސްރުގެ ކެއިރޯގައި ކައިވެނިކުރެއްވިއެވެ. ކައިވެންޏަށް މާގިނަ ދުވަސްތަކެއް ނުވެ ނައިޖީރިޔާ ގެ ކާނޯ ގައި ހުންނަ އަހުމަދު ބެލޯ ޔުނިވާރސިޓީ އާއި ގުޅި އެތާނގައި އިސްލާމިކް ސްޓަޑީސް ލެކްޗަރަރ އެއްގެ މަޤާމް ފުރުއްވިއެވެ. ވިހި މާރިޗް ނަވާރަސަތޭކަ ހަތްދިހަ ވަނަ އަހަރުގައި މިދެމަފިރިންނަށް އެއްލިނބުލެއްގެ ދެ ކުދިން ލިބުނެވެ. އެއީ ދުންޔާ މައުމޫން އާއި ޔުމްނާ މައުމޫން އެވެ. ދެވަނަ ފަހަރަށް ނަސްރީނާ ބަލިވެ އިނުމުން މައުމޫން ނަސްރީނާ މާލެ ފޮނުވާލުމަށް ގަސްތުކޮށް ޒާހިރު ނަސީރުގެ ހަވާލުގައި ދެކުދިންނާއި ނަސްރީނާ މޭލެ ފޮނުއްވިއެވެ. އަދި މިދެމަފިރިންގެ ފުރަތަމަ ފިރިހެން ދަރިފުޅު ފާރިޝް އުފަންވީ އެއްތިރީސް މާރިޗް ނަވާރަސަތޭކަ ހަތްދިހަ އެކެއްގައި މާލޭގައެވެ. ޤައްސާން އަބްދުލް ޤައްޔޫމް އުފަން ވީ ބާރަ ޖޫން ނަވާރަސަތޭކަ އަށްޑިހަ ގައެވެ. މިދަރިކަލުންނޫނީ ވެރިކަމުގައި ހުންނަވަނިކޮށް ދަރިޔަކު ލިބިފައި ނުވެއެވެ.

ސިޔާސަތު 

ޢިލްމީ ގޮތުން ރައްޔިތުން އިދަޖައްސާލުމަކީ، ރައްޔިތުންގެ ވިސްނުން ސިޔާސީ ދާއިރާއިން ދުރުކުރުމަށް ޚުދުމުޚްތާރުވެރިން ބޭނުންކުރައްވާ އުކުޅެކެވެ. ދިވެހި ރަސްކަމުގެ ޒަމާނުގައި ތަޢުލީމު އޮތީ މަނާކުރެވިފައެވެ. އޭގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އެއިރު ވެރިކަމުގައި ތިއްބެވި ފަރާތްތަކަށް ދިވެހިންގެ މައްޗަށް ވެރިކަން އެއްވެސް ދަތިކަމެއްނެތި ޚުދުމުޚްތާރުގޮތެއްގައި ކުރެވުނެވެ. ތަޢުލީމީ ފުރުޞަތުތައް ބަންދު ކުރުމަކީ ޚުދުމުޚްތާރުވެރިކަމެއްގެ އަސާސްކަން ރައީސް މައުމޫންވެސް ދެނެވަޑައިގަންނަވެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެމަނިކުފާނު ތަޢުލީމަށް އާދޮރުތަކެއް ހުޅުވައިދެއްވިއެވެ. އެގޮތުން ބޭރަށް ތަޢުލީމް ޙާޞިލްކުރުމަށް ދިޔުމުގެ ފުރުޞަތުތައް ހަމަހަމަގޮތެއްގައި ހުޅުއްވައިދެއްވިއެވެ. ޤައުމުގައި ތިބިގެން ތަޢުލީމު ޙާޞިލްކުރުމުގެ ފުރުޞަތުވެސް ހަމަހަމަގޮތެއްގައި ވަކިޖިންސެއްގެ ވަކިކުލައެއްގެ މީހަކަށް އިސްކަންދިނުމެއްނެތި ހުޅުއްވައިދެއްވިއެވެ. އެކަމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ސިޔާސީ ދާއިރާގައި ޙަރަކާތްތެރިވާނެ ބަޔަކު މިއަދު މިވަނީ އުފެދިފައެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެފަރާތްތަކުން ކުރަމުންގެންދާ ކަމަކީ، އެފަރާތްތައް ނެރެ ބައެއްކަމުގައި ހެދި ފަރާތާ ދެކޮޅުހަދައި، އެފަރާތަކީ ޚުދުމުޚްތާރު ވެރިއެއްކަމުގައި ސިފަކުރަނީއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ދެންމެ ބަޔާން މިކުރެވުނު ޙަޤީޤަތައް ބަލާއިރު އެމަނިކުފާނަކީ ޚުދުމުޚްތާރުކަމެއްނެތް ޤއުމުދެކެ ލޯބިވާ ޙަޤީޤީ ވެރިއެކެވެ.

ޤައުމަށް ކޮށްދެއްވި ފާހަގަކޮއްލެވޭ ހިދުމަތްތަށް

އިސްލާމްދީނަށް ކުރެއްވި ހިދުމަތް

އިސްލާމް ދީނަށް ހިދުމަތް ކުރެއްވުމުގެ މަސައްކަތް ފެއްޓެވީ ނައިޖީރިޔާ ގެ ކާނޯ ގައި ހުންނަ އަހުމަދު ބެލޯ ޔުނިވާރސިޓީ އާއި ގުޅިވަޑައިގެން އެތާގައި އިސްލާމިކް ސްޓަޑީސް ލެކްޗަރަރ އެއްގެ މަޤާމް ފުރުއްވަން ފެއްޓެވި ހިސާބުންނެވެ. ސައުވީސް އަހަރުވަންދެން ގައުމުން ބޭރުގައި އުޅުއްވުމަށްފަހު ގައުމަށް ވަޑައިގެން އިސްލާމް ދީނަށާއި ގައުމަށް ހިދުމަތް ކުރެއްވުމުގެ މަސައްކަތްފެއްޓެވޫއެވެ. މިގޮތުން ރައީސުލް ޖުމުޙޫރިއްޔާގެ މަގާމާއި ހަވާލުވެ ވަޑައިގެން ޑިޕާރޓްމަންޓް އޮފް ރިލިޖިއަސް އެފެޔާސް އުފައްދަވައި ދީނީ ހޭލުންތެރިކަމުގެ ޕްރޮގުރާމް ހިންގާ މައިމަރުކަޒު ކަމުގައި އެތަންހެއްދެވިއެވެ. އޭގެ ދުވަސްކޮޅެއްފަހުން އެއިދާރާގެނަން އިސްލާމީ ކަންތަށްތަކާއިބެހޭ އެންމެ މަތީ މަޖިލިސްގެ ނަމަށް ބަދަލުކުރެއްވިއެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ އެޑިޓަރުކަމުގެ ދަށުން "އަލީގެ މައްޗަށް އައްޔެއް" އަދި "ދީނުގެ މަގު" ގެނަމުގައި ނޫސްނެރުއްވާ އަދި އެނޫސްތަކުގައި ލިޔުއްވާ މަޒުމޫންތަށް ބޭނުންކޮށްގެން ފޮތް ނެރުއްވައެވެ. އަދި މީގެ އިތުރުން ރަމަޟާން މަހުގެ ރޭތަށް އިޙުޔާ ކުރުމުގެ ޕްރޮގްރާމަކީ ސީދާ މައުމޫން ގިނިކަންޏާ ފެއްޓެވި މަސައްކަތެކެވެ.

ސިޔާސީ ގޮތުން ރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުން ހޭލުންތެރިވެގެން ދިޔައިރު ދީނީގޮތުންވެސް ޢިލްމުވެރިވުމުގެ މަގު ދިވެހިންނަށް މިޒަޢާމަތުގައި ވަނީ ފަހިވެގެންގޮސްފައެވެ. އިހުގައި ދީނީ ތަޢުލީމަކީ ވަރަށް ތަދުއެއްޗެކެވެ. މަދުންނޫނީ ދީނީ ޢިލްމުވެރިން ދިވެހިފަސްގަޑުން އުފެދިފައިނުވެއެވެ. އަދި ރައީސް މައުމޫން ވެރިކަމުގެ ޒިންމާއާ ޙަވާލުވެވަޑައިގެންނެވިއިރު ދިވެހިރާއްޖޭގައި އިސްލާމް ކިޔަވައިދެވެނީ ހަމައެކަނި 8ވަނަ ކިލާހާ ހަމައަށެވެ. އަދި އެއިރު އެމާއްދާއަކީ މަޖުބޫރު މާއްދާއެއްނޫނެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެމަނިކުފާނުގެ ވެރިކަމުގައި އެމާއްދާއަކީ މަޖުބޫރު މާއްދާއެއްކަމުގައި ހަމަޖެއްސެވިއެވެ. އަދި ހަމައެފަދައިން އެމަނިކުފާނުގެ ވެރިކަމުގައި އިސްލާމަކީ 1ވަނަ ގްރޭޑުން ފަށައިގެން 12ވަނަ ގްރޭޑާ ހަމައަށް ކިޔަވަން ޖެހޭ މާއްދާއެއްކަމުގައި ހަމަޖެއްސެވިއެވެ. އަދި ދީނީ ތަޢުލީމާއި ޢަރަބި ބަހުގެ ތަޢުލީމް ރާއްޖޭގައި ޢާންމު ކުރެއްވުމަށްޓަކައި މަޢުހަދެއް އުފެެއްދެވިއެވެ. އަދި އެމުއައްސަސާއިން ތަޢުލީމް ޙާޞިލްކުރާ ދަރިވަރުންނަށް އެކި ޤައުމުތަކުން މަތީ ތަޢުލީމް ޙާޞިލްކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ލިބޭނެ ގޮތް އެމަނިކުފާން ފަހިކޮށްދެއްވިއެވެ. އަދި އަމިއްލަ ޤައުމުގައި ތިބެގެން ދީނީ ދާއިރާތަކުން ތަޢުލީމް ޙާޞިލްކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ފަހިކޮށްދެއްވުމަށް މަޢުހަދު ކޮލެޖަކަށް ބަދަލުކުރެއްވިއެވެ. މިހިރަ ކަންތައްތަކަކީ ޙަޤީޤަތަށް ލޯބިކުރާ ދެމީހަކު ދެބަސްވާނެ ކަންތައްތަކެއްނޫނެވެ. ފުރުޞަތު އޮތީ ފަހިކޮށްދެއްވާފައެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެފުރުޞަތުގެ ބޭނުން ބަޔަކު ނުހިފުމުން އެމަނިކުމާނުގެ ބޮލުގައި އެކަމުގެ ޒިންމާ އެޅުވިދާނެތޯއެވެ؟

އިޤްތިޞާދަށް ކުރެއްވި ހިދުމަތް
ޤައުމެއްގެ އިޤްތިޞާދަކީ ތަރައްޤީގެ އަސަރުތައް އެންމެ ފުރަތަމަ ފޯރާ ދާއިރާއެވެ. އަދި އިޤްތިޞާދީ ތަރައްޤީއަކީ ކުރިއެރުމުގެ ރަމްޒެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ މާޒީއަށް ބަލާއިރު ދިވެހިރާއްޖެއަކީ 1978ގައިވެސް ދުނިޔޭގެ އެންމެ ފަޤީރު 5 ޤައުމުގެ ތެރެއިން ޤައުމެކެވެ. އެގޮތައް ޤައުމު އޮންނަން ޖެހެނީ ސަބަބުތަކެއް މެދުވެރިވެގެންނެވެ. އެގޮތުން ވަސީލަތްތައް މަދުވުމާއި، ތަރައްޤީއަށް ބޭނުންވާ މަގުތައް ހުޅިވިފައިނުވުމާއި ތަޢުލީމީ މީހުން މަދުވުމަކީ ފާހަގަކޮށްލަންޖެހޭކަންކަމެވެ. އެހެންނަމަވެސް ރައީސް މައުމޫން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަމާއި ޙަވާލުވެވަޑައިގެން މިހަނަފަސް ސަހަރާ މިއަދު އަޅުގަނޑުމެންމިދެކޭ ޝަހަރުތަކަށް ބަދަލުކުރެއްވުމަށް ތިރީސް އަހަރަކީ ދިގު މުއްދަތެއް ނޫނެވެ. މިވާހަކަ މިހެންބުނުމުން ދުބާއީ ތަރައްޤީވެގެން ދިޔަ ގޮތުގެ ވާހަކަ ދައްކައި ހަދައެވެ. ދުބާއީއަށް ބަލައިލުމުން އެމީހުންނަށް އައި ތަރައްޤީއާއެކު އެޤައުމުގެ މިނިވަންކަން ނެތިގެން ދިޔަތަން ފެނެއެވެ. އެޤައުމުގެ އެންމެ ކުދިކުދިކަންކަންވެސް ކުރަނީ ޔޫރަޕްގެ މީހުންނެވެ. އެފަދަ ތަރައްޤީ ރާއްޖެއަށް އައުމަކީ އަޅުގަނޑުގައިމުވެސް އެދޭ ކަމެއްނޫނެވެ.

ތަޢުލީމީ ދާއިރާއަށް ކުރެއްވި ހިދުމަތް

ތެދެކެވެ! ރައީސް މައުމޫންގެ ރިޔާސަތުގައި އެންމެ ބޮޑަށް އިސްކަންދެއްވައިފައިވަނީ ތަޢުލީމީ ޖީލެއް ބިނާކުރެއްވުމަށެވެ. އެހެނީ ތަޢުލީމީ ޖީލެއް ބިނާކުރެވިއްޖެނަމަ ހުރިހާ ދާއިރާއަކުންވެސް ތަރައްޤީއާއި ކުރިއެރުން ލިބިގެންދާނެއެވެ. އެކަމުގެ ސާބިތު ހެކި އަޅުގަނޑުމެންގެ މިޤައުމުން އެބަފެނެއެވެ. 2008ވަނަ އަހަރާހަމައަށް މިޤައުމު ވާޞިލްވިއިރު ޕީއެޗްޑީ ޙާޟިލްކުރައްވައިފައިވާ ފަރާތްތަކުގެ ޢަދަދު ނޭނގޭވަރަށް އިތުރުވެގެން ހިގައްޖެއެވެ. އަދި އެކި ޤައުމުތަކުގެ ޔުނިވަރސިޓީތަކުން އެކި ފެންވަރުން ތަޢުލީމް ޙާޞިލް ކުރައްވައިފައިވާ ފަރާތްތަކުގެ ޢަދަދު އެއްވެސް ބޭފުޅަކަށް އެގިވަޑައެއްނުގަނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް 1978ވަނަ އަހަރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ 60 އިންސައްތައަކީ ލިޔަންކިޔަން ނުދަންނަ މީހުންނެވެ. އަދި މިއަށްވުރެ ބޮޑަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް މިކުރިއެރުން ތަޞައްވުރެކުރެވޭނެ އެއްގޮތަކީ ދިވެހި ޤައުމުގެ ޢިލްމީ ބަގީޗާއަށް ވިސްނާލުމުންނެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ބީއޭ ޙާޞިލްކުރެއްވި ފަރާތް އަދިވެސް ދުނިޔޭގަ އެބަހުއްޓެވިއެވެ. އަދި ހަމައެފަދައިން އެންމަ ފުރަތަމަ ޑޮކްޓަރުވެސް ދުނިޔޭގައި އެބަހުއްޓެވިއެވެ. ދެން މިވަރުން މިކުރު މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި މިއައި ބަދަލުތައް އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެގިދާނެއެވެ. ޙަޤީޤަތް މިގޮތަށް އޮތްއިރު މިކަން ޤަބޫލު ނުކުރެވެނީ ކީއްވެގެންބާވައެވެ؟

ނިންމާލުން
މައުމޫން އަބުދުލް ގައްޔޫމަކީ އިލްމީ ދޫފުޅު ފަސޭހަ މޮޅު ބަސްމޮށުންތެރިއެކެވެ. މީހުން އެއްކުރައްވާގެން ދީނީ ތަގުރީރު ދެއްވައެވެ. މިހެންކަމުން ނިކަމެތި އަޅާއަށް ފެނުނުގޮތުގައި މައުމޫނަކީ ފަހުގެ ތާރީހުގައި އިސްލާމް ދީނަށާއި ދިވެހި ޤައުމަށް އެންމެ ހިދުމަތް ކުރެއްވި ބޭފުޅާއެވެ. އެބޭފުޅާގެ އަގުހުރި ބިޔަބޮޑު މަސައްކަތްތަކަށް އަޅުގަނޑުމެންމިތިބީ ދަރައެވެ.

ނޯޓް: އަލްއުސްތާޛު މައުމޫން އަބުދުލް ޤައްޔޫމް އިސްލާމް ދީނަށް ކޮއްދެއްވަމުންގެންދަވާ ހިދުމަތްތަށް ވަކި މަޒުމޫނެއްގެ ގޮތުގައި ޝާއިއު ކުރެވޭނެއެވެ.

ރިފަރެންސް

1. ޜޭޑިއޯ ޕްރޮގްރާމް (ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަޑު)
2. އަަމޭން ފޯ އޯލް އައިލެންޑް، ރޮޔެސްޓަން އެލިސް - ISBN 9812048529
3. ޝިފްޒާން އަހުމަދު، 2008